🐝 Honingbijen
Ontdek de fascinerende wereld van honingbijen en hun belangrijke rol in ons ecosysteem
Introductie
Bijen houden is een echte natuurhulp. Honingbijen spelen een belangrijke rol in de bestuiving van bloemen en gewassen. Voor imkers is het weer bepalend voor een goede honingoogst, maar de betekenis van bijen gaat veel verder dan honing alleen. Honingbijen vormen een aanvulling op de wilde populaties van bestuivende insecten, die het soms moeilijk hebben door factoren zoals chemische middelen en grootschalige landbouw. Daarbij kunnen honingbijenvolken fungeren als een soort levende meetinstrumenten: hun gezondheid en gedrag geven waardevolle signalen over de staat van het bredere ecosysteem. Dankzij hun aanwezigheid dragen honingbijen niet alleen bij aan bestuiving, maar ook aan ons begrip van hoe het gaat met de natuur om ons heen.
De honingbij
De honingbij (Apis mellifera L) behoort samen met hommels, wespen en mieren tot de vliesvleugeligen. Het zijn sociale insecten die in kolonies leven. Honingbijen zijn kleiner dan hommels, donker van kleur, vaak met lichte strepen, licht behaard en meestal wat schuw.
Het bijenvolk
Een gezond bijenvolk bestaat in de zomer uit één koningin, 30.000 tot 60.000 werkbijen en enkele honderden darren. De koningin legt van december tot oktober dagelijks eitjes, in het hoogseizoen tot wel 1.600 per dag. Zij bepaalt of een eitje bevrucht wordt of niet. Uit bevruchte eitjes ontstaan werkbijen, uit onbevruchte eitjes darren.
Normaal gesproken leggen werkbijen zelf geen eitjes. Alleen wanneer het volk zijn koningin verliest en geen nieuwe kan kweken, beginnen werksters onbevruchte eitjes te leggen, waaruit enkel darren voortkomen. Bijen bouwen hun nest zelf, bestaande uit zeshoekige cellen die worden gebruikt voor het broed en de opslag van honing en stuifmeel.
De koningin
In elk volk is slechts één koningin aanwezig. Zij kan in de zomermaanden tot wel 2.000 eitjes per dag leggen en bereikt een leeftijd van 5 tot 6 jaar. De koningin is te herkennen aan haar langere achterlijf waarin de eicellen zich bevinden.
De darren
Darren zijn de mannetjes van het volk en leven 6 tot 8 weken. Hun enige taak is het paren met de koningin. In een volk komen doorgaans 200 tot 300 darren voor. Zij hebben geen angel en kunnen dus niet steken.
De werksters
Werkbijen zijn vrouwtjes en leven gemiddeld 8 tot 11 weken. Het hele jaar door verrichten zij alle taken in het volk, zoals:
- Het volk verdedigen met hun angel (alleen in uiterste nood).
- Nectar en stuifmeel verzamelen en verwerken tot honing als wintervoorraad.
- Larven verzorgen met stuifmeel en honing.
- Raten bouwen met was uit hun eigen klieren.
De bijendans
Honingbijen zijn sociale dieren die in kolonies leven, bestaande uit een koningin, duizenden werksters en enkele honderden darren. Alleen de werksters voeren de bijendans uit, want zij zijn verantwoordelijk voor het zoeken en verzamelen van voedsel voor het hele volk.
Wanneer een werkster een goede voedselbron vindt, neemt ze een beetje nectar of stuifmeel mee naar het nest. Nadat ze meerdere keren heen en weer is gevlogen en de beste route heeft gevonden, begint ze te dansen. Daarmee geeft ze de andere bijen nauwkeurig door waar het voedsel te vinden is.
De dans is een ingenieus communicatiemiddel. De richting van de dans laat zien in welke richting de bijen moeten vliegen ten opzichte van de zon. Loopt de werkster tijdens haar dans recht naar boven, dan bevindt de voedselbron zich in de richting van de zon; loopt ze recht naar beneden, dan ligt de bron juist van de zon af. Ook de afstand wordt duidelijk gemaakt: hoe langer het rechte stuk van de dans, hoe verder de voedselbron ligt. Een seconde dansen staat ongeveer gelijk aan één kilometer vliegen. Bovendien geeft de intensiteit van de dans aan hoeveel voedsel er te halen valt: hoe vaker en enthousiaster de bij danst, hoe rijker de bron.
Er bestaan verschillende soorten bijendansen:
- De rondedans: gebruikt bij voedselbronnen die dicht bij het nest liggen (0–50 meter). De bij loopt in kleine cirkels om haar boodschap duidelijk te maken.
- De sikkeldans: een overgangsvorm, gebruikt bij afstanden van ongeveer 50–100 meter.
- De kwispeldans: laat zien dat het voedsel verder weg ligt (meer dan 100 meter). De bij loopt hierbij een figuur in de vorm van een liggende acht en kwispelt met haar achterlijf tijdens het rechte stuk.
Dankzij dit verfijnde communicatiesysteem zijn bijen in staat hun inspanningen optimaal te coördineren en samen grote hoeveelheden nectar en stuifmeel binnen te halen.